Geri dönüştürülebilir ürünler için sektörel talepler her zaman yüksektir. Bir çok şirket ve bireylerin çevresel ayak izlerini azaltmalarının bir yolu, atık haline dönüşecek olan malzemelerin geri dönüşümüne yardımcı olmaktır.
Diğer plastikler gibi bir çok poliüretan ürünleri, atık döngüsünden çıkarmak ve değerli geri dönüşümlü ürün elde etmek üzere çeşitli yöntemler kullanılabilir.
Çoğu tüketiciler, klasik plastik şişe ve kapların geri dönüşümüne aşinadır. Poliüretan geri dönüşümü ise, tekrar kullanım veya kimyasal bileşenlerine ayrılmasına kadar bir çok şekilde işlenebilir.
Poliüretan Geri Dönüşüm Prosesi
Poliüretanın geri dönüşümünde 2 temel yol mevcuttur :
Mekanik geri dönüşümde malzemeler yeniden polimer forma dönüşürken, kimyasal geri dönüşümde malzemeler çeşitli kimyasal bileşenlere dönüşür.
MEKANİK GERİ DÖNÜŞÜM
1)Rebond Esnek Köpük: Doğranmış esnek poliüretan köpükler halı altlığı, paspas vb ürünler oluşturmak için bir bağlayıcı ile yapıştırılır.
2)Öğütme veya Toz Haline Getirme :Poliüretan parçaları kullanım ömrü sonrası öğütülür ve ince bir toz haline getirilir. Çıkan toz, yeni poliüretan köpüğü ya da enjeksiyon parça kalıplama reaksiyonu oluşturmak için saf malzemelerle karıştırılır.
3) Presleme/Yapıştırma:Bu iki geri dönüşüm prosesinde, otomotiv, beyaz eşya ve endüstriyel atıklardan yüksek oranda çıkan poliüretan malzemeler kullanılmaktadır.Poliüretan malzemeler öğütülür ve bir bağlayıcı veya yapıştırıcı ile levha haline getirmek veya farklı kalıplama şekilleri için sıcak ve basınç altında sıkıştırılır. Çıkan ürün, odun atıklarından yapılmış yonga levhaya benzer. Ses yalıtımı uygulamalarında, su ve elastikiyete ihtiyaç duyulan yer döşemelerinde, su geçirmez mobilyalarda kullanılır.
4)SıkıştırmalıKalıplama :Bu geri dönüşüm prosesinde, kalıplama enjeksiyon reaksiyonu (RIM) ve güçlendirilmiş RIM parçaları ince parçacıklar halinde öğütür. Daha sonra yüksek basınç ve sıcaklık uygulanarak % 100 geri dönüşümde ürün elde edilir. Elde edilen bu malzeme orijinal malzemeye yakın özellikler gösterir.
KİMYASAL GERİ DÖNÜŞÜM
1)Glycolysis :Bu proses, karışmış poliüretanları yüksek sıcaklık altında dioller (diols) ile birleştirir. Oluşan kimyasal reaksiyon sonucunda, sonraki üretimlerde kullanılabilecek özelliklerde yeni polioller ortaya çıkar. Oluşan bu poliollerin kimyasal fonksiyonları, orijinal poliol malzemeye yakındır ve bir çok farklı uygulamada kullanılabilmektedir.
2)Hidroliz (Hydrolysis) :Bu prosesde, kullanılan poliüretanlar ve su arasında yeni bir reaksiyon oluşturulur. Bu reaksiyon sonucunda da polioller ve çeşitli ara kimyasallar ortaya çıkar. Bu polioller yakıt ve ara madde şeklinde, poliüretanlar için de hammadde şeklindekullanılır.
3)Piroliz (Pyrolysis) :Bu proseste, gaz ve yağ üretmek için poliüretanlar oksijensiz bir ortamda yıkılır.
4)Hidrojenasyon (Hydrogenation) :Piroliz prosesine benzer şekildedir. Isı, basınç ve hidrojen karışımı ile kullanılan poliüretandan gaz ve yağ üretir.
Rebond
Esnek poliüretan köpük hurdası ve yatak malzemelerinden üretilir. Birbirine bağlanmış farklı ebatlarda ve farklı renklerdeki köpüklerden oluşmuştur. Halı altı zemin kaplamlarda yastıklama etkisi yapan malzemeler kullanım kolaylığı için uygun rulo halindeki şilte şeklinde üretilir.
Pazardaki zemin döşeme malzemelerinin yaklaşık %90'ı rebonddur. Poliüretan köpükten yapılan zemin kaplama piyasası çok küçüktür.
Konut piyasasına ek olarak otellerde, kurumsal ve perakende uygulamalarda ve hatta deniz uygulamalarında artarak kullanılıyor. Bu kullanım özellikleri ile Rebond piyasası halı altlığının ötesine geçmeye devam etmektedir. Bir çok ülkede bugün otomobil, spor salonu, evcil hayvan yatakları, seccade ve yataklardaki ses yalıtımı için %5-10 arasında rebond kullanılır.
Yatakların Geri Dönüşümü
Yataklardan poliüretan köpüğü ayırmak için 2 temel metot vardır:
El ile yapıyı sökme daha yaygındır.İşçiler temel olarak yatakları şeritler halinde keser, köpük ve diğer materyalleri ortamdan uzaklaştırır. Bu yöntem %90'a kadar geri dönüştürülmüş materyal üretebilir, ancak parçalayıcılardan daha fazla işgücü yoğunluğu içermektedir. Parçalayıcıcılar ise, köpüğü ve diğer materyalleri mekanik olarak ayıran ve daha az fiziksel güce dayanan bir yöntemdir. Ancak daha az geri dönüştürülmüş malzeme oluşmaktadır.
Geri dönüşüm tesislerinde toplanmış poliüretan köpüğü küçük parçalar halinde kıyılır ve rendelenir. Daha sonra sıcaklık ve basınç altında bir bağlayıcı ile karıştırılarak preslenerek kütük veya bloklar elde edilir. Bu bloklar normal poliüretan köpük prosesinde olduğu gibi ihtiyaca uygun olarak dilimlenir veya şekillendirilir.
Glycolysis
Karışık haldeki poliüretanların yüksek sıcaklıkta dioller ile birleştirilerek yeni polioller edilmesidir. Elde edilen polioller kimyasal reaksiyonlarda ve PU üretiminde yeni malzeme olarak kullanılmaktadır. Bu dioller, orijinal diollerin özellik ve fonksiyonlarını koruyabilir ve çok sayıda uygulamalarda kullanabilirler.
Esnek ve sert köpükleri, yeni bir aromatik polieterpoliol şeklinde geri dönüştürmekte mümkündür ve bunun için glikoz ve diğer prosesler kullanır.
İlgili Kurumlar:
- Carpet Cushion Council (CCC)
- European Diisocynate & Polyol Producers Association (ISOPA)
- International Sleep Products Association (ISPA)
- Polyurethane Foam Association (PFA)
- Plastics Markets Database
Rüstem POLAT
Polimer Bilimi ve Teknoloji Danışmanı
RÜSTEM POLAT PLASTİK EĞİİTM ve DANIŞMANLIK
