Geri dönüşüm süreçleri geliştikçe çevresel konulardaki duyarlılıkta aynı doğrultuda gelişmektedir. Geri dönüştürülebilen malzemeler yerel bir kaynaktır ve bazı durumlarda birincil malzemeye göre çok daha avantajlıdır. Çoğu durumda bu tür ikincil malzemeleri elde etmek maddi veya çevresel açıdan daha az maliyetlidir.Örneğin, geri kazanılmış ve geri dönüştürülmüş kutulardan alüminyumu işlemek, cevherinden alüminyum elde etmek için harcanan enerjiden% 95 oranında daha azdır.
Evsel Atıkların İşlenmesi : Tipik olarak gıda ve yeşil atıkların diğer geri dönüştürülebilir malzemelerden (plastik, kağıt, cam) ayrılmasıyla geri dönüşüm süreci başlar. Her türlü yiyecek ve yeşil atıklar ayrı toplanabilir ve metan üretmek üzere gübreleştirilebilir veya aerobik olarak işlenebilir. Bu sayede depolama alanlarında biriktirme gerçekleşmemiş olur.
Yerel belediyeler veya bu konuda yetkin atık yönetim şirketleri plastik, kağıt, cam ve metalleri toplar ve bunları kullanılabilir ürünlere dönüştürmek üzere bir malzeme geri kazanım tesisine götürür. Malzemelerin tanımlanması ve ayrılması için çeşitli teknolojiler geliştirilmiştir. Geliştirilmiş olan bu teknolojiler sayesinde bir çok atığın bu alanlarda ayrıştırılmasın imkan oluşmuştur. Bu tür çalışmaların aynı bölgede ve aynı süreçte yapılabiliyor olması aynı zamanda zaman ve işçilik maliyetleri açısından da tasarruf sağlar.
Şimdilerde bu geri dönüşüm işletmelerinde yakıt üretme alanında ciddi çalışmalar vardır. Geri dönüşüm döngüsüne giren malzemelerin daha kolay bir şekilde ayrıştırılması için sektörel bir takım uygulamalarda geliştirilmiştir. Örneğin ambalaj tasarımcıları, ürünlerinin en az atıkla yüksek kalitede bileşenlere ayrılabilmesi için proses teknolojisi geliştirme uzmanlarıyla birlikte çalışmaktadırlar.
1990 ve önceki yıllarda konveyör bantlarından geçen karışık atıklardan öncelikletekrar kullanılamayacak olan malzemeler geri dönüşüm tesislerinde çalışan personeller tarafından ayrıştırılır, diğer malzemeler kendi içinde, metal, cam, plastik, kağıt gibi genel gruplara ayrılırdı. Evsel atıkların ayrımı ise bant üzerinde daha detaylı bir şekilde gerçekleştirilirdi. Şimdilerde ise, ayrıştırma sitemine zarar verecek boyuttaki cisimlerin elle ayrıştırılması daha nadiren yapılan bir işlemdir. Bunun yerine toplama sürecinde bir çok farklı uygulama ile bu aşılmaktadır.
Tipik bir geri dönüşüm merkezinde ilk ayırma, delikli tamburlar ile tanecik boyutuna göre yapılır. Bunun için elek görevi gören yapılar ve içinde malzemenin akışını kontrol eden çelik plakalar ve farklı büyüklüklerde delikleri olan kafesli yapılar vardır. Döner tambur elekleri açılı olarak sabitlenir böylece girişten giren malzeme tamburun uzunluğu boyunca ilerledikçe boyutuna göre sıralanır.
Pistonlu elekler genellikle çok ince malzemeleri toplamak, metal ve plastiklerin geri kazanılmasını sağlamak için kullanılır. Malzemeler konveyör bandından büyüklüklerine göre ayrılmak üzere eğimli, titreşimli ve delikli eleklere geçer. Daha sonra bu karışık haldeki geri dönüşüm malzemelerinin kağıt, plastik ve cam türlerine göre tekrar ayrıştırılması gerekir.
Metal ve Plastiklerin Ayrılması : Metallerin elektromanyetik özellikleri bu malzemelerin ayrılmasını kolaylaştırmıştır. Dolayısıyla sürecin bu kısmı her zaman yoğun bir şekilde otomatik hale gelmiştir. Genel anlamda karışık geri dönüşüm malzemesi ilk olarak mıknatıslı kauçuk bir bant üzerinden geçer. İlave metal ayırma üniteleri, kalan metal atıktaki plastik, cam ve kağıtları ayırmak için elektro manyetik akım uygular.
Metaller sistemin dışına çıktığında plastik, kağıt ve cam geri dönüşüm ünitesi içinde kalır. Depolama direktifleri doğrultusunda, geri dönüşüm ekipmanı üreticileri, her bir malzemeyi fiziksel özelliklerine göre ayırabilecek makineler geliştirmiştir. Basit hava jetleri, hafif malzemeleri daha yoğun nesnelerden ayırır, konveyör bandında kalan daha ağır atıklarla toplayıcılara püskürtür. Ancak bu yöntemde yoğunlukları birbirine yakın olan kağıt ve plastiklerin etkin şekilde ayrılması daha sınırlıdır.
Son yıllara özellikle plastik şişelerin ayrı toplanması ve konveyörlerden ayrılması için yeni bir çok sistemler geliştirilmiştir. Bununla birlikte, plastik film, kutular, borular, kağıtla birlikte konveyör üzerinde kalırken ve bu da geri kazanılan malzemenin kirlenmesine ve değerinin düşmesine neden olur. Günümüzde ise ayırıcılar, yoğun malzemeleri daha hafif atıklardan etkili bir şekilde ayırmak için değişken hava akışı ve çok aşamalı sistemler kullanılmaktadır.
Bu modern ayırıcılar plastiği kağıttan uzaklaştırabilse de, birçok yerde eski sistemlerin kullanımı devam etmekte ve en son sistem ekipmanları satın almadan, önceki mevcut yatırımların geri dönüşünü beklemektedir.
Çöp kutularında toplanan evsel atıklardan,kolayca geri dönüştürülemeyen 20 farklı tipte plastik çıkmaktadır. Kimyasal olarak farklı polimerik yapıya sahip olan bazı plastikler diğerleriyle karıştırılamaz. Bir kısım plastikler ise çok düşük hacimlerde üretilir ve mevcut teknolojiyle ayrılmak çok pahalıdır. Ambalajlama teknolojisi ayırma teknolojisinin sınırlarını göz önünde bulundurarak tasarlandığı taktirde, geri dönüştürülemez plastik atık miktarını azaltmak mümkün olabilecektir.
Çoğu geri dönüştürülebilir malzemeler iki ana plastik türünü ayırır: Bunlar alkolsüz içecekler ve su şişelerinde kullanılan PET (Polietilen Terefitalat) ve daha sert olan yiyecek tepsileri, şişe kapakları ve süt şişelerinde kullanılan HDPE ( Yüksek Yoğunluklu Polietilen) dir.
Bu iki malzeme ayrıldıktan sonra, orta yoğunluklu ve düşük yoğunluklu polietilen gibi diğer plastikler optik ayırma (Kızılötesi gibi) yoluyla ayrılabilir. Son aşamada geri kazanılan malzemeyi alma ve faydalı bir şeye dönüştürme yetkinliği, geri dönüşüm zincirinin önemli bir halkasını oluşturmaktadır.
IR (Kızılötesi) Ayırma : Plastiklerin her birinin kendine özgü bir kızılötesi (IR) izi olması ve IR'den geçtiğinde belirleyici spektrumları ortaya koyması sayesinde çeşitli optik ayırma sistemleri geliştirilmiştir. Tipik bir kurulumda, kızılötesi ışık yayan optik sensörler hava jetleri ve bir konveyör bandından oluşur.Bu öğeler, malzemelerin IR imzalarına dayanarak belirli plastikleri ve gerekirse kağıtları tespit etmek için programlanabilen tarama sistemlerini oluşturur.
Çalışma sırasında ayrılmamış malzemeler üzerinde IR ışığı parlayan sensörler ile taşıyıcı bant boyunca ilerler. Bir optik birim, yansıtılan kızılötesi spektrumları okur ve gördüğü farklı plastiklerin bilinen spektrumlarıyla karşılaştırır. Herhangi bir eşleşme, bu tanımlanmış parçaları bir kollektöre (toplayıcı) uçurmak için basınçlı hava jetlerini tetikler. Eşleşmeyen malzemeler, band ucundan düştüklerinde toplanır.En yeni optik tarama sistemleri artık% 95 hassasiyetle saatte 12 tondan fazla karışık malzemeyi işleyebilmektedir.
Verimi artırmak ve daha fazla plastik ve kağıdı ayırmak için, birçok geri dönüşüm tesisinde mümkün olduğu kadar geniş bir ürün yelpazesini sunmak üzere seri veya paralel olarak uyarlanmış optik ayırma sistemleri kullanılır.
Kalan Atık : Kağıt ürünlerde kullanılan elyafları geri kazanmak için kağıt geri dönüştürülebilir ancak mürekkeplerin ve dolgu maddelerinin ortamdan uzaklaştırılması gerekir. Tekrar eden bu geri dönüşüm süreçleri sonunda üretilen malzemenin kalitesi de düşer.
Yiyecek ve bahçe malzemeleri gibi organik atıklarda tercih edilen teknoloji anaerobik bozulmadır.Havalı ortamda atıkların mikrobiyal bozulması sonucun gübre ve karbon dioksit açığa çıkar. Bu çıkan gaz genelde ortamdan uzaklaşmış olur. Anaerobik bozulma ise havasız ortamda gerçekleşen bozulmadır. Bu bozulma sırasında karbon dioksit ve metan gazıda oluşmaktadır. Bu gaz biriktirilip yakıt olarak kullanılır.
Evsel atıkların işlenmesini değerlendirirken, belediye çöplüğü dediğimiz veya diğer bir değişle “Evsel Atık Geri Dönüşüm Merkezlerinin” rolünü göz önünde bulundurmak önemlidir. Bu merkezlere, çok büyük hacimli eşyalar dahil olmak üzere çeşitli atıklar ulaşır. Ayrıca buraya gelen atıkların önemli bir kısmı da geri dönüştürmektedirler. Bu merkezlerde, eski çamaşır makineleri, ısıtıcıları, bilgisayar ve TV gibi birçok atık elektrik- elektronik parçalarda birikir.
Bir ton elektronik atığı, bir ton işlenmemiş altın cevherinden daha fazla saf altın üretebilir. Atık elektronik ekipmanlar ayrıca bakır, platin ve diğer pek çok değerli malzemeyide içerir. Ancak bunları çıkarmak, pahalı ve tehlikeli olabilir. Bu metaller, genellikle, ağır metaller (arsenik, kadmiyum, kurşun, cıva, bazı alev geciktiriciler vb.) ve potansiyel olarak tehlikeli kimyasallar içerebilecek devrelere ve diğer mekanik parçalara gömülü olarak küçük miktarlarda bulunur. Bu bileşenler küçük parçalar halinde parçalanır, daha sonra metalleri süzmek için güçlü asitlerle yıkanır. Biyo-mühendisler, siyanür gibi biyokimyasalları üretmek ve bu metalleri çıkarmak için genetiği değiştirilmiş bakteriler geliştirmektedirler. Madencilik endüstrisi, değerli metalleri düşük dereceli cevherlerden ayırmak için benzer teknikler kullanır. Bunlar, biyo-madencilik veya biyo-sızıntı olarak adlandırılır.
Kapalı Döngü Ekonomisi: Kapalı döngü ekonomisinde malzemeler biyolojik ve biyolojik olmayan olarak iki kategoriye ayrılır. Plastik ve metaller gibi biyolojik olmayan malzemeler, bir ürünün ömrünün sonunda geri kazanılır ve tekrar kullanılır. Daha sonra çeşitli ürünlerde sürekli olarak ekonomi içerisinde dolaşırlar. Kağıt ve tahta gibi biyolojik malzemeler de geri kazanılabilir ve yeniden kullanılabilir. Ancak bunun mümkün olmadığı durumlarda ise organik gübreye dönüştürülürler.
Mekanik Biyolojik Arıtma:Gübreleştirme veya anaerobik bir sindirim tesisi gibi diğer atık yönetim tesislerinde yaygın olarak bulunan, çeşitli mekanik işlemlerin entegrasyonu için kullanılan genel bir terimdir. Hem mekanik hem de biyolojik arıtma içeren bir atık arıtma işlemidir. Mekanik işlem aşamaları, ayırmadan önce veya sonra meydana gelen biyolojik işlemlerle birlikte tipik bir kuru geri dönüşüm tesisine benzer.
Mekanik Biyolojik Arıtma işlemi anaerobik veya aerobik olabilir. Anaerobik sindirim genellikle mekanik ayrılmadan sonra ortaya çıkar. Üç temel sistem türü vardır:
Islak sistem, kuru madde toplam miktarını yaklaşık% 10'una düşürmek için su, atık su veya susuzlaştırma sıvıları eklenir ve sistem sürekli olarak karıştırılır.
Kuru sistemler, batch veya yarı-seri sistemlerdir. Girdi malzemedeki kuru madde oranı % 20-40'tır.
Üçüncü durum ise, sistemden su dolaştırılarak yüksek mukavemetli bir süzülme çözeltisi toplanmasını içerir. Çözelti anaerobik işleme tabi tutulurken, süzülmüş kalıntı ise aerobik gübreleştirme işlemi için kullanılır.
Ayırma sonrası aerobik prosesler normal olarak gübreleştirme şeklindedir ve stabilize edilmiş bir tortu oluşturur. Bu gübreleştirme öncesi ve sonrası aşamalardaki iyileştirme derecesine bağlı olarak, farklı arazi uygulamaları için kullanılabilir.
Rüstem Polat Plastik Eğitim Danışmanlık Mühendislik
