Kompozit malzemeler dayanıklılıkları, yüksek mukavemeti, mükemmel kalitesi, düşük bakımı ve düşük ağırlığı ile bilinirler ve bu özellikleri ile otomotiv, inşaat, nakliye, havacılık ve yenilenebilir enerji endüstrilerinde yaygın olarak kullanılırlar. Ayrıca mühendislik uygulamalarında geleneksel malzemeler yerine çok farklı yapıdaki kompozitlerin kullanımı giderek artmaktadır.Yaygın olarak kullanılan malzemelerde olduğu gibi, kompozit malzemelerin geri dönüşümü ve bertaraf edilmesi giderek artan bir önem ile ele alınması ve üzerinde çalışılması gereken bir konudur.
Önceki yıllarda teknolojik ve ekonomik kısıtlamalar nedeniyle, kullanılan kompozit malzemeler için ticari geri dönüşüm işlemleri çok sınırlıydı. Ancak Ar-Ge faaliyetleri sayesinde bu alandaki çalışmalar gün geçtikçe artış göstermektedir.
Cam elyafın geri dönüşümü :Cam elyafı ahşap, alüminyum ve çelik gibi geleneksel malzemelere göre çok daha farklı ve özellikli üretimlere kullanılabilme potansiyeline sahip çok yönlü bir malzemedir. Daha az enerji kullanılarak üretilir ve daha düşük karbon salınımına neden olan ürünlerde kullanılır.Cam elyaf hafif olmasının yanısıra oldukça yüksek mekanik değerlere sahiptir. Darbe değeri, kimyasallara karşı direnci, yangına ve korozyona karşı dayanıklılığı yanında hem termal hem de elektriksel olarak yalıtkan özellikler sahiptir. Cam elyaf belirtilen bu özellikleri ile son derce yaralı bil malzeme olmasıyla birlikteömrünü tamamlamış cam elyaflı ürünler içi bir çözüm yolu bulunması gereklidir.
Termoset reçineli mevcut cam elyaflı kompozitler biyolojik bozunmaya uğramazlar. Cam elyafın kullanıldığı birçok uygulama için bu iyi bir özellik olmakla birlikte,bu malzemelerden kurtulmak için atıl alanlarda depolanması veya gömülmesi hiç uygun bir bertaraf yöntemi olmamaktadır.
Yapılan araştırmalar, cam elyafının geri dönüşümünde öğütme, yakma ve piroliz gibi yöntemlerin kullanılabileceğini göstermiştir. Geri dönüştürülmüş cam elyafı, çeşitli endüstriyel uygulamalarda ve nihai ürünlerde kullanılabilir. Örneğin, geri dönüştürülmüş elyaflar, betondaki büzülmeyi azaltmada ve böylece dayanıklılığını arttırmada etkili olmuştur. Sağlamış olduğu bu özelliği ile beton soğuk şartlarda yüzey uygulaması, yürüme yolları ve kaldırım gibi bir çok yer de kullanılabilmektedir.
Bunun yanında cam elyafı, mekanik özellikleri artırmak içi reçine içinde dolgu maddesi olarak dabir çok uygulamada kullanılır. Geri dönüştürülmüş cam elyafının lastik ürünler, plastik, ahşap ürünler, asfalt ve dökme polimer gibi diğer ürünlerle birlikte kullanımına da rastlanır.
Karbon elyafının geri dönüşümü :Karbon elyafı kompozit malzeme olarak çelikten on kat, alüminyumdan ise sekiz kat daha güçlüdür. Buna karşılık her iki malzemeden de çok daha hafiftir.Uçaklar, mekik parçaları, otomobil yayları, golf malzemeleri, yarış arabası gövdeleri, oltalar ve daha birçok hafifi malzemenin üretiminde kullanılmaktadır.Dünyadaki mevcut yıllık karbon elyaf tüketimi 30.000 ton civarındadır ve atıkların çoğu çöp alanlarına gitmektedir.
Yüksek değerli karbon elyafı, ömrü bitmiş bileşenlerinden ve üretim hurdalarından ayırmak ve diğer karbon elyafları üretimlerde kullanmak için araştırmalar yapılmıştır.Geri dönüştürülmüş karbon elyaflar, küçük yapıdaki BMC uygulamalarında ve yük taşıması gereken SMC uygulamalarında kullanılır. Bunun yanında geri dönüştürülmüş karbon elyafların telefon, tablet ve bazı bisiklet ekipmanlarının yapımında da kullanım imkanı vardır.
Geri dönüşümlü kompozit malzemelerin geleceği :Kompozit malzemeler, dayanıklılığı ve üstün mukavemeti nedeniyle birçok mühendislik uygulamasında tercih edilirler. Kompozit malzemelerin kullanım ömrü bittiğinde uygun bir atık bertaraf veya geri dönüşüm yöntemi ile değerlendirilmeleri gereklidir. Bir çok atık yönetimi ve çevre mevzuatı, otomobil, rüzgar türbinleri veya havacılık gibi mühendislik malzemelerinin, ekonomik kullanım ömrünü tamamladıktan sonra uygun bir yöntem ile geri kazanılmasını ve dönüştürülmesini zorunlu kılacaktır.
Bir çok mekanik, termal ve kimyasal geri dönüşüm teknolojileri geliştirilmiş olmakla birlikte henüz tam olarak ticarileşmiş yöntemler değillerdir. Kompozit malzemelerin verimli bir şekilde geri dönüştürülmesi ve geri dönüşüm teknolojilerinin geliştirilmesi için kapsamlı araştırma ve geliştirme çalışmaları yapılmaktadır. Bu tür çalışmalar kompozit endüstrisinde sürdürülebilir bir kalkınma sağlanmasına katkıda bulunacaktır.
Rüstem Polat Plastik Eğitim Danışmanlık Mühendislik
