PVC yaklaşık 50 yıldır sektörde çok başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Bu özelliği ile sektörde en çok kullanılan ve yaygın olan malzemedir. Avrupa’da kullanımı son derce yaygındır ve poliolefin grubunu oluşturan PE ve PP den sonraki en büyük pazarı oluşturur. Gelişen pazar ile birlikte kaynaklarda değişkenlik gösteriyor. Çin’deki imalatçıların çoğu küçük ölçeklidir, buna karşılık ismi bilinen büyük markalar pazar eğilimlerini belirleyen imalatçılardır. En büyük 5 imalatçı pazarın % 88’ini elinde bulundurur.
Üretim ve imalat süreçlerinde sürekli olarak kullanılan malzeme tipi ve katkılar konusunda değişiklikler yaşanmaktadır. Petrol esaslı ürünlerden önce monomer elde edilmesi ve daha sonra polimerleşme sonucunda bilinen PVC elde edilmiş olur. Ancak bu ürün tek başına kullanılmaz. Bunun için bir çok katkının bir formüle uygun olarak eklenmesi gerekir.
Kullanılan temel katkılar:
- Stabilizatörler ve ko-stabilizatörler
- Kaydırıcılar
- Proses iyileştiriciler
- Dolgular
- Renklendiriciler
- Plastifiyanlar
Stabilizatörler proseste ısı ile ilgili problemlerin aşılmasında kullanılan katkılardır. Özellikle organik veya inorganik esaslı tuzlarlardır. Kullanılan bu tür katkıların bir kısmı içerdiklerin ağır metaller sebebiyle yasaklanmışlardır. Halen belli alanlarda kullanılan bu katkıların tamamen yasaklanması temel hedeftir.
Üretimde plastifiyanlar oldukça büyük bir oranı teşkil eder. Çalışılan ürün sert ise problem yok ancak yumuşak çalışmalarda plastifiyanlar kaçınılmazdır. Bu noktada kullanılacak plastifiyanın , kullanım şartlarına uygunluğu, ısısal özellikleri ve ürün tarafında emilimi gibi konular oldukça önem kazanır. En çok kullanılanlar fitalik asit türevi esterlerdir. Plastifiyanların molekül ağırlığı, bir karışımda ne derce etkinlik göstereceği, uzun dönem kullanımı sürecinde nasıl sonuçlar doğuracağı konuları kritiktir. Bu noktada plastifiyanların özeliklerinin bilinmesi ve formülator tarafından uygun şekilde kullanılması gerekir.
PVC, ürün olarak çok geniş bir yelpazeye hitap eder. Yalıtım, enerji, pencere, boru, zemin kaplamam, mobilya, kablo, şişe, medikal, bağlantı parçaları ve film gibi birçok sektöre yayılmıştır. Hem enjeksiyon hem de ekstrüzyon ile işlenebilen bir malzemedir. En önemli özelliği ise hem yumuşak hem de sert olarak çok geniş bir aralıkta formül hazırlamak ve kullanmak mümkündür. PVC den yapılan ürünlerin kullanım ömrü 20 yıl veya üzeri olabilir. Üretilen toplam PVC pazarındaki uzun süreli ürün miktarı toplam üretimin % 40’ı civarındadır. %30’u yaklaşık 10-20 yıl arası, % 15’i 2-10 yıl arası, % 15’i ise kullanım ömrü 2 yıldan da az olan ürünler içindir.
Bütün plastik malzemelerde olduğu gibi PVC de geri dönüştürülmesi ve tekrar ekonomiye geri kazandırılması gereken bir malzemedir. Normal kullanım sonrası hasar görmemiş parçaların ve ürünlerin tekrar ve direkt kullanımı mümkün olmaktadır. Ancak karışık atıkların ayıklanması işçilik maliyetleri açısından pahalı olacağı için bu tür geri dönüşümlerde mekanik uygulamalar ön plana çıkmaktadır. İkincil işleme sürecinde, karışık gruplar arasındaki stabilizasyon farkı tam olarak bilemeyeceğimiz için formüllerin mutlaka yeterli katkılar ile desteklenmesi gerekir. Çevresel faktörlerden dolayı elbette ki yakma veya toprak altı depolama gibi uygulamalar artık yasaklanmıştır. Yanma sürecinde, PVC nin doğal yapısı gereği asidik ve aşındırıcı gaz çıkışı olmaktadır. Bu da hem çevre ve hem de insanlar için zararlı etkiler sahiptir.
Avrupalı imalatçılar gönüllü olarak PVC de çevresel etkilerin azaltılması ve daha uygun PVC nin kullanılması konusunda görüş birliğine varmışlardır. Bu doğrultuda PVC hammadde üreticileri, plastifiyan üreticileri ve kullanıcıları, çevresel etkileri daha düşük seviyede tutulacağı katkılar ve proses yöntemlerinin geliştirilmesi konusunda çalışmalar yapmaktadırlar.
Bu sorumluluk sadece imalatçılar açısında değil bütün son kullanıcılar açısından çevresel etkilerin azaltılacağı şekilde kullanım ve tüketimi zorunlu kılmaktadır..
Daha temiz bir gelecek için, daha az atık ve daha verimli kullanım benimsenmelidir.
Rüstem POLAT
Polimer Bilimi ve Teknoloji Danışmanı
RÜSTEM POLAT PLASTİK EĞİİTM ve DANIŞMANLIK
