Geri dönüşüm, bugünendüstrilerde kendi içinde devam eden önemli bir süreç haline gelmiştir. Yeni ürünler ortaya çıkarabilmek için kaynak olarak kullanılabilecek her şeye geri dönüştürülebilir malzemeler denir. Bunlar cam, alüminyum, metal hurdası, farklı kağıt türleri, elektronik eşya, tekstil, ahşap, tel, kablolar, plastik mamullerve kauçuk tur. Üretim sektöründeki bu tarz malzemeler dışında kalan her türlü doğal atıklar ki bunlar,yapraklar, atıklar, ince dallar ve diğer bahçe atıkları, toprak canlıları tarafından doğal yollarla ayrıştırılır ve gübreye dönüştürülür.
Geri dönüşümü ekonomik olan malzemeler :Enerji ve maliyetten tasarruf sağlaması amacıyla yürütülen geri dönüşüm işlemleri ekonomik bir süreçtir. Bu nedenle sanayiciler geri dönüştürülebilecek ürünlerin kullanımı ve bunların tekrar işlemesi konuları üzerine odaklanmışlardır. Kullanılan malzeme atıklarının çok büyük bir kısmı geri dönüştürülmekte ve işletme içinde tekrar kullanılmaktadır. Bu tür endüstriyel sektör ve uygulamaların sayıları da gün geçtikçe artmaktadır.
Bilinen en önemli geri dönüştürülebilir malzemeler: Plastikler, elektronik eşyalar, giysi ve kağıtlar, taşıtlar, piller ve alüminyum kutulardır.
1) Plastiklerin geri dönüşümü :Günümüzde pek çok ürün plastiklerden üretilmektedir. Çevresel kirlilik ve toprakların korunması açasından plastiklerin geri dönüşümü oldukça önemlidir. Plastikler petrol türevleridir ve piyasada bilinen adlarıyla resin veya reçine yapılardır. Bu yapılar başka ürünler elde etmek için eritilerek takar şekillendirilebilir. Bu gün geri dönüşüm sürecinde kullanılan bu tür malzeme grupları çoğunlukla su şişeleri, içecek kapları, süt şişeleri, ambalaj kutuları ve gibi malzemelerdir. Son zamanlarda sıkça adını duymuş olduğumuz ve sıfır atık projeleri çerçevesinde gündemde olan market poşetleride bu alanda en çok işlem gören malzemelerdir.
2) Elektronik eşyaların geri dönüşümü :Teknolojinin baş döndüren bir hızla ilerlediği bu çağda her yeni ürün ve modeller ile sürekli yenilikler sunulmakta biz tüketiciler olarak bu yeniliklere sahip olmak adına sürekli elektronik eşyalarımızı yenileri ile değiştiriyoruz. Engellenemeyen bu teknolojik gelişmeler ve tüketim talebin sonucunda elbette ki şu soruyu da sormak gerekir. Peki eski elektronik eşyalar ne olacak? Bunlar anasıl değerlendirilecek ve tekrar kullanıma nasıl sokulacak?
Kullanılan elektronik eşyaların içinde bazı toksik ve patlayıcı maddeler vardır ve bunların enuygun şekilde imha edilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle atıl duruma gelen bu malzemelerin geri dönüştürülebilmesi ve her türlü çevresel problemin bertaraf edilebilmesi için uygun şekilde toplanması ve ayıklama süreçlerineuygun olarak bu tehlikeli malzemelerin ayrıştırılması gerekir.Televizyon, monitör, yazıcı, klavyeler, tarayıcı, cep telefonları, faks makinesi gibi tüm elektronik cihazlar bu gruba girer ve bunların tamamı geri dönüştürülebilir ürünlerdir.
3) Giysi ve kağıtların geri dönüşümü :Giyecekler büyük ölçüde geri dönüştürülmektedir çünkü bunların tamamı ya doğal veya sentetik liflerden elde edilmektedir. Uygun proses yöntemi ile ikinci kalite elyaf üretimi sonucunda yeni ürünlere dönüşürler. Bu geri dönüşüm sayesinde doğal lifler için bitkiler korunmuş, sentetik olanlar içinde petrol kaynaklar en az oranda kullanılmış olur. Kağıt ürünlerin geri kullanımı kuşkusuz orman kaynaklarının verimli kullanımını etkileyen en önemli unsurdur.
4) Taşıtların geri dönüşümü :Araçlar kuşkusuz daha büyük ve daha pahalı ekipmanlardır. O halde bu tarz atıkların ekonomiye geri kazandırılması endüstriyel ölçekte çok daha önemli ve katma değeri daha yüksektir. Düşünsenize, yılarca kullanılmış bir aracın yerine yenisini aldığımızda eskisi ne oluyor.? Araçlar yapıları gereği, metal, plastik, kauçuk, yağlar ve bir çok riskli metal barındırmaktadır. Bütün bunların bir şekilde tekrar ekonomiye kazandırılması gerekir.Yapılan yeni düzenlemeler ile ömrünü tamamlayan bütün araçların belli merkezlerde toplanması ve bunların tasnif edilmesi sorumluluğu üretici firmalara ve bunların yetkilendirmiş olduğu özel firmalar bırakılmıştır. Bu şekilde tekrar kullanılabilir parçaların piyasaya tekrar erilmesi ve kullanılamayacak olanalar ise uygun yöntemler ile bertaraf edilesi sağlanmış oluyor.
5) Pillerin geri dönüşümü :Teknolojik ihtiyaçlar arttıkça şarj edilebilir veya tek kullanımlık enerji kaynakları kullanımı da artıyor.Bu noktada modüler sitemler için gerekli pillerin geri dönüştürülmesi önemli olmaktadır. Elbette ki burada geri dönüştürmeden kasıt uygun şekil de bertaraf edilmesidir. Piller öncelikle yapılarındaki plastik ve yalıtım türü kaplamalarından ayrılır, geri kalan kısımlar ise büyük fırınlarda yakma veya diğer ayrıştırma işlemlerine tabi tutulurlar.
6) Alüminyum kutuların geri dönüşümü :Bu gün içeceklerin çok büyük kısmında ve konservelerde alüminyum kutular kullanılmaktadır. Toplumdaki tüketim miktarı ve hızı arttıkça doğal olarak alüminyum atık miktarıda artmaktadır. Bu sebeplede katı atıkların büyük bir kısmını bu grup malzemeler oluşturur. Hal böyle olunca bunların ekonomiye kazandırılması adına yapılacak bütün çalışlar aynı zamanda çevresel kirliliği de azaltmış olacaktır.
Rüstem Polat Plastik Mühendislik Eğitim Danışmanlık
